Hướng dẫn sử dụng thuốc tại các nhà thuốc không chỉ là nhiệm vụ mà trở thành quy định bắt buộc đối với các nhà thuốc đạt tiêu chuẩn thực hành nhà thuốc tốt (GPP). Nhưng thực tế, việc tư vấn dùng thuốc vẫn gặp nhiều khó khăn...

Tôi chỉ trông chờ vào tờ hướng dẫn sử dụng thuốc

Chị Đỗ Thanh Hậu, 456 Nguyễn Văn Cừ, quận Long Biên, Hà Nội:

Rất nhiều lần tôi phải đi mua thuốc nhưng thường không được người bán thuốc tư vấn, hướng dẫn một cách tỉ mỉ về cách sử dụng các thuốc đó như thế nào hoặc nếu có thì cũng chỉ là những thông tin đơn giản, ví dụ như số lần uống thuốc trong ngày... và tôi cứ theo y lệnh mà dùng.

Những lần cảm cúm, sụt sùi hay ho hắng nhẹ tôi ngại đi đến các cơ sở y tế khám bệnh nên thường tự ý đi đến hiệu thuốc kể triệu chứng bệnh để mua thuốc. Người bán thuốc có vẻ như rất lắng nghe các triệu chứng này để "kê đơn" hơn là hướng dẫn cách sử dụng những thuốc mà họ bán cho tôi.

Có lần tôi cầm đơn của bác sĩ đến hiệu thuốc để mua. Sau khi nhận thuốc, tôi có nhã ý hỏi người bán hàng một vài thông tin về cách uống thuốc, vì lần đó trong đơn kê 4 - 5 loại thuốc, tôi không biết thuốc nào dùng trước, thuốc nào dùng sau thì được người bán thuốc trả lời: trong đơn bác sĩ kê có dặn số lần uống cho từng loại thuốc, chị cứ thế mà uống. Thực ra lần đó trong đơn có đến mấy loại thuốc phải uống 2 lần/ngày. Thế là tôi đành chiêu mấy loại cùng lúc với nước, chẳng hiểu có bị công thuốc không nữa. Và thực tế trong quá trình dùng thuốc, bản thân tôi cũng gặp những trở ngại mà sau này tôi mới biết là do các tác dụng không mong muốn của thuốc gây ra. Đó là các biểu hiện nổi ban đỏ trên da, dị ứng, táo bón, đau đầu... ở những lần dùng thuốc khác nhau. Đặc biệt là khi cho con uống thuốc, những thuốc khó uống tôi thường trộn vào sữa hoặc nước cam cho dễ uống nhưng kết quả con lại bị nôn thốc, nôn tháo, có lần cháu còn bị đi ngoài... Sau những lần đó, mỗi khi đi mua thuốc tôi thường xin thêm tờ hướng dẫn sử dụng thuốc để về đọc và hoàn toàn trông chờ ở nguồn "tư vấn" này. Thế nhưng nhiều khi xin tờ hướng dẫn sử dụng này cũng rất khó khăn, đặc biệt là khi mua các vỉ thuốc lẻ.

Tư vấn cách dùng là nhiệm vụ của nhà thuốc

DSCKII. Lã Xuân Hoàn, Chủ nhà thuốc thôn Tựu Liệt, xã Tam Hiệp, huyện Thanh Trì- Hà Nội; Chủ tịch Liên chi hội Nhà thuốc Hà Nội:

Đối với nhà thuốc, tư vấn là một nhiệm vụ rất quan trọng. Việc tư vấn phải tiến hành cụ thể tới từng viên thuốc trên từng người bệnh. Có rất nhiều vấn đề cần tư vấn nhưng ít nhất thì ngoài viên thuốc đó chữa bệnh gì thì thời điểm uống thuốc (uống trước bữa ăn, sau bữa ăn hay trong khi ăn...), cách uống loại thuốc đó, nước dùng để uống thuốc...  là rất quan trọng, quyết định tới hiệu quả chữa bệnh của viên thuốc đó. Đặc biệt là cách sử dụng các thuốc ở các dạng bào chế khác nhau. Ví dụ, cách uống các loại thuốc có tác dụng ngắn, tác dụng kéo dài, hay viên bao tan trong ruột... Nếu như không được hướng dẫn cách dùng, vô tình người bệnh sẽ làm hỏng mục đích điều trị của thuốc. Ngoài ra, cần cung cấp cho người bệnh những thông tin về các tác dụng không mong muốn có thể xảy ra để người bệnh có thể nhận biết được và cách khắc phục nếu có thể, các đối tượng cần thận trọng khi dùng, đặc biệt cần hỏi về tiền sử dị ứng của người bệnh với những loại thuốc được kê hay đã dùng trước đó...

Điều quan trọng là phải dành thời gian thỏa đáng cho tư vấn. Muốn làm được điều này, người bán thuốc phải có trình độ, cập nhật kiến thức về thuốc... mới có thể tiến hành tư vấn tốt được. Kiến thức trước hết có thể tìm trong tờ hướng dẫn sử dụng, các sách, báo, tạp chí của ngành... và lưu ý tới một số thuốc cần chú ý (bắt buộc phải hướng dẫn sử dụng). Nhà thuốc chỉ cần bớt chút thời gian dành cho tư vấn sẽ tạo được niềm tin nơi người bệnh. Khi người bệnh đã tin họ sẽ đến với mình nhiều hơn. Vị thế của nhà thuốc vì thế sẽ được nâng lên.

Thực tế, những nhà thuốc nào dược sĩ có mặt tại đó sẽ làm công tác tư vấn tốt hơn, nhưng số này rất ít. Đại đa số người bán thuốc là dược tá hoặc dược sĩ trung học. Họ chưa được học đầy đủ về dược lâm sàng, lại chỉ chú trọng vào việc bán thuốc nên cũng khó thực hiện tốt công tác này.

Còn nhiều bất cập...

DS. Bùi Văn Uy -  Ủy viên Ban chấp hành Hội Dược học Việt Nam:

Một trong những chức năng của hiệu thuốc là tư vấn dùng thuốc cho người bệnh. Chức năng này trở thành một quy định bắt buộc đối với nhà thuốc GPP. Việc tư vấn dùng thuốc hiện có những khó khăn sau:

Về nhân lực

Chỉ có dược sĩ mới có đủ trình độ và quyền hạn tư vấn dùng thuốc. Tuy nhiên ngay trong hiệu thuốc, nhà thuốc hiện nay vẫn chưa  thực sự có dược sĩ  làm nhiệm vụ này. Bởi vì  tùy theo vùng, có tới 60-80% dược sĩ đại học ở các nhà thuốc là người đương chức kiêm nhiệm việc đứng tên, còn ở hiệu thuốc tuy có biên chế  dược sĩ  thật sự, nhưng dược sĩ thường ở vị trí trưởng hiệu thuốc, làm công tác quản lý kinh doanh, không có sức và thời gian để kham nổi hàng chục quầy, đại lý.

 Nhà thuốc GPP  bán thuốc cả ngày (7giờ sáng đến 9 giờ tối tổng cộng gần 19 giờ), trong khi dược sĩ chỉ làm việc có 8 giờ, nên tuy có dược sĩ chuyên trách, nhưng vẫn có những khoảng thời gian nhà thuốc mở cửa mà không có dược sĩ  làm nhiệm vụ tư vấn.

Có đến 30 nhóm thuốc phải được bán theo đơn, nghĩa là chiếm tới khoảng trên 80% lượng thuốc bán ra. Đương nhiên, đây là những loại thuốc khó dùng đòi hỏi phải được tư vấn. Điều này đáng ra phải được thực hiện trong tất cả các điểm bán lẻ thuốc chứ không chờ đến khi xây dựng nhà thuốc GPP.

Về thói quen

Việc khám bệnh thường mất nhiều thì giờ, phiền phức nên người dân thường dễ dãi chấp nhận sự mách bảo, tự ý mua thuốc dùng. Thói quen này trở thành phổ biến, kéo dài. Có khi họ đến mua thuốc tại một điểm bán lẻ có bác sĩ, dược sĩ hẳn hoi nhưng cũng không yêu cầu tư vấn cẩn thận, mà chỉ hỏi qua loa người bán thuốc.

Sự vắng mặt thường xuyên của các dược sĩ đương chức kiêm nhiệm đứng tên nhà thuốc tạo cho người bán thuốc (dược tá, dược sĩ trung học) tự ý bán thuốc theo lời kể của người bệnh hay tự ý hướng dẫn dùng thuốc vượt quá thẩm quyền. Điều này làm cho việc bán thuốc không theo đúng ý nghĩa bán một loại hàng hóa đặc biệt nên vai trò, trách nhiệm  của dược sĩ bị lu mờ.

Về sự phối hợp y dược

Hiện nay đã có sự phối hợp giữa y và dược trong bệnh viện nhưng chưa nhuần nhuyễn, còn sự phối hợp giữa y và dược trong việc kê đơn và bán thuốc thì còn nhiều trục trặc. Thầy thuốc khám bệnh bán luôn thuốc (đây là một điều cấm tại nhiều nước cũng như ở nước ta), kê đơn không rõ ràng (người bệnh và dược sĩ không thể đọc nổi), thậm chí có khi cố ý ghi thiếu chữ trong tên thuốc hay chỉ ghi  ký hiệu (chỉ những người có mối với thầy thuốc mới hiểu và bán được). Ngược lại, dược sĩ cũng có khi vì doanh số mà tự ý bán thuốc không giới thiệu cho thầy thuốc khám xét cẩn thận (kể cả những thuốc cần phải kê đơn). Sự trục trặc này diễn ra tại các nhà thuốc, hiệu thuốc chưa đạt tiêu chuẩn và cả hiệu thuốc, nhà thuốc đạt tiêu chuẩn GPP.

Về chuyên môn và phương pháp tư vấn

Muốn tư vấn dùng thuốc, dược sĩ phải có trình độ về mặt chuyên môn, nghĩa là phải được đào tạo về sinh dược học (đường đi của thuốc, hấp thu phân phối, chuyển hóa, thải trừ) và các kiến thức cơ bản về bệnh học, lâm sàng. Dược sĩ hiện đang làm việc tại các nhà thuốc có nhiều thế hệ, trong đó có thế hệ không được đào tạo đầy đủ, bài bản các kiến thức này và sau này cũng chưa được bổ sung có hệ thống. Tài liệu thuốc và cách dùng thuốc tiếng Việt của ta cả trên sách báo  và trên internet cũng không dồi dào làm cho việc tự học, cập nhật thông tin trở nên khó khăn với một số dược sĩ. Đây là sự khiếm khuyết có thật về trình độ mà nếu không khắc phục thì dược sĩ khó làm tốt chức năng tư vấn.

Tư vấn dùng thuốc là việc rất cần nhưng để thực hiện tốt thì cần phải có biện pháp khắc phục các khó khăn trên, có biện pháp cần sự hỗ trợ của cơ quan quản lý, có biện pháp do tự thân vận động.

P. Hà (thực hiện)
Từ 'www.suckhoedoisong.vn'