Khuynh hướng áp dụng bừa băi thuốc kháng sinh có tầm tác dụng rộng khiến không những nhiều loại vi khuẩn lờn thuốc mà c̣n tác hại trên môi trường vi sinh của đường ruột...Ai cũng hiểu thuốc kháng sinh không thể thiếu trong phác đồ điều trị bội nhiễm nhưng khi đưa vào áp dụng lại nảy sinh một vấn đề trầm trọng. Đó là t́nh trạng lờn thuốc kháng sinh do vi khuẩn phát triển khả năng kháng thuốc quá nhanh, quá khéo sau khi sống sót qua đợt điều trị.
Kê toa như phản xạ
Có nhiều lư do dẫn đến t́nh trạng lờn thuốc nhưng nguyên nhân hàng đầu vẫn là do dùng thuốc quá bừa băi, mặc dù thầy thuốc hiện nay nhờ phương tiện chẩn đoán tinh vi nên có thể định bệnh tương đối dễ dàng.
Theo thống kê của Viện Y học Môi trường và vệ sinh dịch tễ ở Freiburg, thuốc kháng sinh đă không được áp dụng đúng cách trong 30% đến 50% trường hợp bội nhiễm ở CHLB Đức, qua đó thầy thuốc không chỉ dùng sai về liều lượng hay liệu tŕnh mà thậm chí cả với việc chọn lựa hoạt chất.
Nếu ở Đức c̣n như thế th́ bên ta chắc khó khá hơn. Không lạ ǵ nếu vi khuẩn có thể ung dung phát triển khả năng đề kháng v́ thuốc kháng sinh được dùng một cách tự phát như thuốc ... cảm!
Lời thật khó tránh mất ḷng nhưng lư do thường gặp là v́ nhiều thầy thuốc biên toa cho thuốc kháng sinh như phản xạ mà không cần chẩn đoán chính xác. Thống kê thực hiện với 300 đơn thuốc điều trị viêm xoang ở TPHCM cho thấy không dưới 70% trường hợp điều trị ngoại trú là không cần thiết, nếu không muốn nói là sai chỉ định.
Tệ hơn nữa là khuynh hướng áp dụng bừa băi thuốc kháng sinh có tầm tác dụng rộng khiến không những nhiều loại vi khuẩn lờn thuốc mà c̣n tác hại trên môi trường vi sinh của đường ruột. Nấm mốc nhờ đó có cơ hội phát triển trên trục tiêu hóa. Rối loạn tiêu hóa, bệnh nấm ngoài da, trên đường tiết niệu... là phản ứng thường gặp trên bệnh nhân dùng thuốc kháng sinh quá thường hay quá lâu.
Vấn nạn cấp bách
Bên cạnh đó, t́nh trạng lờn thuốc dễ bộc phát do người bệnh v́ không được hướng dẫn rơ ràng nên dùng thuốc không đúng liều lượng hoặc ngưng thuốc quá sớm và vô t́nh giúp cho vi khuẩn có điều kiện “nghiên cứu” về thuốc, thậm chí c̣n chi li hơn ... thầy thuốc.
Đó là chưa kể đến hậu quả lờn thuốc do cơ thể tiếp xúc quá dễ dàng với thuốc kháng sinh trong cuộc sống thường ngày, như việc lạm dụng thuốc kháng sinh trong kỹ nghệ chăn nuôi, trong thực phẩm công nghệ ...
Chưa hết, cho dù thầy thuốc có cho toa đúng thuốc th́ t́nh trạng lờn thuốc vẫn dễ trở nên trầm trọng v́ một số yếu tố tiếp sức cho vi khuẩn như: Thiếu biện pháp vệ sinh môi trường, từ bỏ thói quen rửa tay nhiều lần trong ngày cho đến quy tŕnh thanh trùng trang thiết bị... Nguy cơ bội nhiễm càng nhiều, như trong bệnh viện, nhà máy, trường học... th́ xác suất áp dụng thuốc kháng sinh không đúng càng cao.
Số bệnh nhân có cơ tạng dễ bội nhiễm v́ hệ thống miễn dịch suy yếu, như bệnh nhân hậu xạ trị, hậu phẫu, tiểu đường... gia tăng nhanh. Thời gian phục hồi càng kéo dài th́ khả năng biến thể của vi khuẩn càng cao. Mục tiêu tăng cường sức đề kháng chưa được chú trọng đúng mức trong đa số phác đồ điều trị v́ thiếu quan điểm điều trị toàn diện do không ít thầy thuốc vẫn c̣n tập trung vào biện pháp đánh nhanh, đánh mạnh với thuốc kháng sinh.
Vấn đề lờn thuốc kháng sinh sẽ không thể giải quyết nếu thiếu nhận thức của người bệnh và quan trọng hơn nữa, nếu thiếu kiến thức của thầy thuốc và ư thức của người bán thuốc. Vi khuẩn không bao giờ lịch sự đến độ dừng chân chờ đợi.
T́nh trạng lạm dụng thuốc kháng sinh như hiện nay là một vấn nạn không chỉ v́ gánh nặng tài chính cho bệnh nhân, ngành y tế, mà trên hết, v́ sức khỏe của người dân. Đó chính là trách nhiệm quản lư của ngành y tế. Biểu ngữ “Thuốc kháng sinh, con dao hai lưỡi” chỉ có ư nghĩa tŕnh diễn nếu người bệnh tiếp tục nắm dao đằng lưỡi!
Bác sĩ Lương Lễ Hoàng
Từ 'www.nld.com.vn'
